YAY ÇELİKLERİ

Yayın, herhangi bir yük altında elastik alanda şekil değişikliği yapabilme ve yükün kaldırılması ile eski haline gelebilme özelliğine sahip olması istenir. Bu noktada, yayın yapımında kullanılan malzemenin yaylanabilme özelliği önem kazanmaktadır. Yay çeliği de, çeşitli yayların yapımında kullanılan çelik malzemelerdir.

Kimyasal Bileşimin Yay Çeliklerinin Özelliklerine Etkileri:

Silisyum: Çeliğin süneklik ve tokluğunu düşürmeksizin çekme dayanımını artır. Bu element çeliğin sıcak işlemesini kolaylaştırır ve tufalenmeyi önlerken, ısıl işlem sırasında yüzey karbonsuzlaşması eğilimini artırır. Dolayısıyla ısıl işlem, kontrollü amosfer koşullarında yapılmalıdır.

Mangan: Yay çeliklerine mangan ilavesi, ingot dökümü kolaylaştırır, mangan içermeyen yay çeliklerinde dış yüzeyde, kısa bir mesafede sertleşme görülmesine rağmen, merkez yumuşak kalır. Bu element, çeliğin haddelenmesini, dövülmesini ve çekilmesini kolaylaştırırken aynı zamanda hızlı ve derinlemesine sertleşme sürecini hızlandırmaktadır. Bu derinlemesine sertleşme sürecini hızlandırmaktadır. Bu derinlemesine sertleşme özelliğinin yol açabileceği çatlakları önleyebilmek için su verme işlemi yağda yapılmalıdır.

Krom: Bu elementin ilavesi ile çekme dayanımı, sertlik ve tokluk artarken, karbon ihtiyacının azalması sağlanır, çeliğin asit ve alkalilere karşı direnci artar. Krom, manganda olduğu gibi sertlik derinliğini artırırken, sertleşme sıcaklığını yükseltir. Paslanmaz çeliklerde ise korozyonun önlenmesine yardımcı olur.

Vanadyum: Bu elementin ilave edilmesi ile çeliğin çekme dayanımı, tokluğu ve darbeye karşı mukavemeti artar. Aynı zamanda yüksek sıcaklıklarda tane büyüklüğünün kontrol edilmesini sağlar. Bu özelliklerle de yüksek sıcaklıklarda çalışan yaylarda kullanılır.

Molibden: Krom gibi sertliği artırır ve su verilme işleminin yapılmasını gerektirir. Molibden çeliğin tokluğunu artırırken, yüksek sıcaklıklarda işlenme özelliği sağlar.

Bor: Çeliğe çok az miktarda %0,0005-0,003 ilavesiyle sertleşebilme özelliği artarken, sünekliği düşmez. Yüksek zorlamalar altında çalışan yaylarda borlu çelikler kullanılmaktadır.,

Tugsten: Çeliğin yüksek sıcaklıklarda dayanımını artırmaktadır.

Nikel: Nikel, sertleştirme sıcaklığını düşürür ve çeliğin su yerine yağda sertleşmesi eğilimini artırır. Sertleşebilme özelliğine katkısı az olmasına rağmen, aşınma ve tokluğu artırır. Nikel, krom ile birlikte paslanmaz yay çeliklerinde kullanılır.